COVID-19 je zarazna bolest koju izaziva novi član porodice koronavirusa, SARS-CoV-2. „CO“ potiče od reči korona; „VI“ od reči virus; ”D” od reči bolest; „19“ od godine u kojoj je otkriven. Ovaj novi virus i bolest nisu bili poznati pre početka epidemije decembra 2019. godine u Vuhanu, u Kini. Ekstremno brz porast broja slučajeva COVID-19 i geografska distribucija podstakla je Svetsku zdravstvenu organizaciju (SZO) da proglasi globalnu zdravstvenu vanrednu situaciju. SZO je 11. marta 2020. godine zvanično klasifikovao COVID-19 kao pandemiju. Do 6. juna 2022., pandemija je izazvala preko 6,3 miliona smrtnih slučajeva širom sveta.
Period inkubacije je u proseku tri do pet dana, delimično u zavisnosti od varijante, ali može trajati i do 14 dana. Spektar kliničkizh manifestacija COVID-19 se kreće od asimptomatske infekcije do kritične i smrtonosne bolesti, i stoga je, prema kriterijumima SZO, COVID-19 klasifikovan u četiri stadijuma: blagi, umereni (pneumonija), teški (teška pneumonija) i kritično teški (akutni respiratorni distres sindrom i komplikacije poput sepse i septicnog šoka). Osnovni kriterijumi za klasifikaciju su zasnovani na statusu ventilacije i oksigenacije, radiološkim nalazima na plućima i prisustvu simptoma i znakova koji ukazuju na poremećaj opšteg stanja. Najčešći simptomi COVID-19 su groznica, umor i suv kašalj, dok neki pacijenti mogu da dožive mijalgiju, anosmiju, začepljenost nosa, bol u grlu i dijareju. Procenat asimptomatskih infekcija nije pouzdano utvrđen, ali neke procene sugerišu da je do 40% infekcija asimptomatsko. Većina ljudi (oko 80 odsto) se oporavlja bez potrebe za terapijom i hospitalizacijom. Teška bolest je sreće se kod 14%, a kritično teška bolest kod 5% pacijenata, sa ukupnom stopom smrtnosti od 2,3%. Teška bolest se sreće i kod inače zdravih osoba bilo kog uzrasta, ali se uglavnom javlja kod odraslih starijih osoba sa širokim dijapazonom komorbiditeta. Takođe, utvrđeno je da su mnoge sociodemografske karakteristike pacijenata, kao i nezdrave životne navike, manje-više značajni faktori rizika za težinu i loš ishod COVID-19. Izuzev genetske varijabilnosti, skoro svi dostupni i poznati faktori rizika, simptomi i znaci bolesti i dijagnostičke procedure uključeni su u razvoj više od 100 različitih trenutno dostupnih modela predviđanja koji se odnose na težinu i ishod COVID-19. Međutim, iako su predloženi modeli pokazali dobre prediktivne performanse, čini se da je njihova primenljivost u rutinskoj kliničkoj praksi prilično nepouzdana.
Među evropskim zemljama, stanovništvo Srbije je rangirano kao populacija sa visokim rizikom za teške oblike COVID-19 i visokom stopom smrtnosti od COVID-19. U cilju blagovremene i što preciznije procene rizika od infekcije SARS-CoV-2, teškog oblika COVID-19 i smrti od COVID-19 u našoj populaciji, cilj je da predložimo sveobuhvatniji set preporuka za otkrivanje visoko-rizičnih pacijenta u opštoj populaciji Srbije, što bi pomoglo i unapredilo donošenje odluka u procesu pružanja zdravstvene zaštite, dijagnostike i lečenja COVID-19. Predloženi multi- i interdisciplinarni pristup predstavljaće kombinaciju genetske i epigenetske varijabilnost sa sociodemografskim i kliničkim karakteristikama pacijenata, u cilju da se stekne bolji uvid u faktore rizika za podložnost SARS-CoV infekciji, razvoj teških oblika bolesti i smrt od COVID-19.
